تعریف کشاورزی

کشاورزی یعنی تولید مواد غذایی، علوفه، الیاف و دیگر محصولات مورد نیاز بشر از راه کاشت گیاهان و پرورش حیوانات اهلی است. در ادامه درباره کشاورزی بیشتر میخوانیم. با دانشچی همراه باشید.

کشاورزی شامل طیف وسیعی از تخصص‌ها و فنون، از جمله راه‌هایی برای گسترش زمین‌های مناسب برای زراعت گیاه، حفر کانال‌ها و فرم‌های مختلف آبیاری می‌باشد.

اهمیت

در دنیای امروز با نگرانی‌های موجود و کمبود منابع، نیاز است تا کشاورزی را به سوی کشاورزی پایدار (مثلاً کشاورزی زیستی) یا کشاورزی فشرده (مثلاً صنعتی) پیش ببریم تا بتوانیم نیازها را در آینده برطرف نماییم.

زراعت مدرن، اصلاح نباتات، سموم، دفع آفات و کود و پیشرفت‌های تکنولوژیک به شدت باعث افزایش بازده محصول می‌شوند ولی باید در نظر داشت که این محاسن در کنار عیوبی چون آسیب گسترده زیست‌محیطی و اثرات منفی سلامت انسان حاصل می‌شوند.

شیوه‌های مدرن در دامپروی نیز به همین گونه‌است یعنی با افزایش تولید گوشت ما مشکلاتی چون ستم به حیوانات و تبعات بهداشتی ناشی از آنتی بیوتیک ها، هورمون رشد، و سایر مواد شیمیایی که معمولاً در تولید گوشت‌های صنعتی استفاده می‌شود را داریم.

تاریخچه

از آنجا که قدمت کشاورزی به ۱۰٬۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد دارای گستره وسیعی در سراسر جهان می‌باشد. توسعه کشاورزی باعث افزایش جمعیت بشر به نسبت جمعیت در شرایط شکارچی-گردآورنده گردید.

کشاورزی به طور مستقل در بخش‌هایی از کره‌ی زمین آغاز گردید و شامل دامنه متنوعی از گیاهان بود. دست‌کم ۱۱ منطقه جدا در دنیای قدیم و دنیای جدید به عنوان مرکز تنوع یا مرکز مبدأ شناخته‌شده‌اند. دانه‌های وحشی از حدود ۱۰۵٬۰۰۰ سال پیش جمع‌آوری و به عنوان خوراک مصرف گردیدند.

تاریخچه کشاورزی در ایران

ایران از نخستین کشورهای جهان است که در آن کشاورزی و زراعت آغاز گردیده‌است. در قرن اول پیش از میلاد ایرانی‌ها همه درختان میوه‌ای که در یونان کشت می‌شده (به استثنای زیتون) کشت می‌کرده‌اند.

با هجوم اسکندر کشاورزی ایران رو به زوال گذاشت و بسیاری از مزارع از بین رفت و این وضع تا زمان به حکومت رسیدن اردشیر بابکان ادامه یافت. ساسانیان به بازسازی قنات‌ها و تشویق و گسترش کشاورزی، باغبانی و دامپروری پرداختند.

پس از ساسانیان تا حمله مغول، کشاورزی ایران به تناوب دچار رکود (در زمان بنی امیه) و پیشرفت (در زمان بنی عباس و حکومتهای محلی) گردید. دانشمندان این سرزمین در خلال مطالعه دربارهٔ ویژگی دارویی گیاهان به امور کاملاً فنی نیز می‌پرداختند و دستگاه‌هایی برای بهره‌برداری از آب تهیه دیدند که از آن جمله می‌توان چرخ چاه خودکار را نام برد.

عوامل موثر در کشاورزی

در کشاورزی عوامل طبیعی و عوامل انسانی موثر هستند. عوامل طبیعی شامل:

◊ خاک

نوع خاک قطعا در رشد گیاهان تاثیر دارد. خاکی که برای کشاورزی مناسب است، معمولا از ذرات ماسه، گیاخاک و رس تشکیل شده است. خاکی را حاصلخیز می گویند که سبب رشد بیشتر گیاه می شود.

حاصلخیزی خاک در واقع به معنی میزان توانایی خاک در پرورش دادن گیاهان است که به طور غیر مستقیم یا مستقیم در تولید غذای انسان ها نقش دارند. حاصل خیز بودن خاک به عوامل متعددی بستگی دارد، این عوامل عبارتند از وجود املاح، آب، اسیدی یا قلیایی بودن خاک، و هم چنین وجود موجودات ریز و ذره بینی در خاک.

◊ آب و هوا

هر محصولی آب و هوای خاص خود را نیاز دارد. مثلا برای کشت پنبه احتیاج به آب و هوای مرطوب است ولی انار در آب و هوای خشک و خرما در مناطق گرم کشت می شود. گاهی مواقع مناطقی که خاک شور دارند جزء مناطق کشاورزی به حساب نمی آیند ولی حتی در ان مناطق هم می توان محصولاتی با ارقام مقاوم به شوری کشت کرد.

و گاهی با احداث گلخانه در مناطقی با آب و هوای نامناسب یا در زمستان می توان محصولات خوبی تولید کرد. در کل منطقه ای برای کشاورزی خوب است که علاوه بر نور کافی، خاک غنی از مواد معدنی مفید و آب وهوای مناسب داشته باشد. که همه اینها باز به نوع محصول، سازگاری و مقاومت آن بستگی دارد.

◊ آب

در مناطق خشک مانند کشور ما، آب‌ های آبیاری معمولاً کیفیت نا مطلوبی دارند. منظور از کیفیت آب ، مطلوب بودن آن برای مصرف است. آب در مواردی از جمله کشاورزی، باغبانی، آشامیدن و صنعت مورد استفاده قرار می‌ گیرد.

لذا چنان چه آب برای باغبانی و پرورش گیاهان زینتی مناسب و مطلوب باشد دارای کیفیت مناسب است. خطرات ناشی از شور یا سدیمی شدن خاک را می توان به سادگی از روی کیفیت آب و بر اساس مقدار و نوع نمک های موجود در آن پیش بینی نمود. لذا بدون انجام آزمایش های کیفی آب نباید آن را در طرح های آبیاری به مصرف رساند.

در عوامل انسانی نیز این شرایط باید برقرار باشد تا یک کشاورزی موثر و هدفمندی انجام شود: نیروی کار ،ابزار و وسایل، سرمایه و مواد.

سخنان امام صادق علیه السلام درباره کشاورزی

امام صادق(ع) می فرماید: از پیامبر بزرگوار اسلام (ص)پرسیدند: بهترین ثروت کدام است؟ حضرت فرمود: «زرع زرعه صاحبه و اصلحه و ادی حقه یوم حصاده…» زراعتی که با دست کشاورزش کشت شده و با مراقبتهایش به بار نشسته و هنگام برداشت، حقوق واجبش را پرداخت کرده است.

یزید بن هارون از امام صادق(ع) نقل می کند که فرمود:

کشاورزان گنجهای یک جامعه هستند. آنان چیزهای پاک و حلال رامی کارند. خداوند متعال آن را از زمین رویانده، خارج کرده ورشد می دهد. اینان روز رستاخیز بهترین مقام را در میان دیگرمردم خواهند داشت. از همه به درگاه خداوند نزدیکترند و نامشان به مبارکی برده خواهد شد.

مردی به امام صادق(ع) عرضه داشت: فدایت گردم. شنیده ام گروهی هستند که کشاورزی را دوست ندارند و می گویند شغل خوبی نیست. حضرت پاسخ داد، کشت کنید و درخت بکارید. به خدا سوگند،مردم کاری پاکتر و نیکوتر از آن انجام نمی دهند.

کار کشاورزی تولید محصولاتی است که به مصرف تمام افرادجامعه می رسد و هرکس از آن بهره ای می برد. در واقع زراعت سفره ای گسترده است که، علاوه بر انسانها، حیوانات آسمان و زمین هم ازآن بهره مند می شوند.

امام باقر(ع) در این مورد از پدر بزرگوارش، امام صادق (ع) نقل می کند که فرمود: «بهترین اعمال آن است که برزگری بذری بکارد و سپس از آن، هر شخص نیک و یا فاسد بخورد. اگرنیکوکاران و انسانهای خدا جو از آن استفاده کنند، برای صاحب آن دعا و طلب مغفرت می کنند; و اگر انسانهای بدکار از آن بهره مند شوند، نفرین می شوند; و نیز پرندگان آسمان و حیوانات روی زمین از خوان نعمت کشاورز استفاده می کنند.

امام صادق(ع) فرمود:

«الکیمیاء الاکبر الزراعه.» زراعت گرانبهاترین گوهر نایاب است.

ابی عمرو می گوید: روزی در یکی از باغها امام صادق(ع) راملاقات کردم. آن حضرت لباس مخصوص پوشیده، بیل به دست گرفته ودر باغ خویش مشغول کشاورزی بود. چنان فعالیت می کرد که عرق ازپیشانی مبارکش می ریخت. گفتم: فدایت شوم، بیل را بدهید تا من کار کنم. فرمود: «دوست دارم آدمی برای کسب روزی حلال در برابرآفتاب آزرده شود.»